Theo quan điểm của Phật giáo Tiểu thừa (hay còn gọi là Nam tông) thì báo hiếu là việc làm không chỉ được thực hiện trong ngày lễ Vu Lan (rằm tháng 7 âm lịch), mà nó được thể hiện, xen kẽ vào trong cuộc sống đời thường. Đối với người Khmer ở Nam Bộ việc báo hiếu của người con đối với ông bà, cha mẹ thể hiện trong hành xử của cá nhân trong gia đình, cộng đồng xã hội và mỗi người con cần thực hiện 5 bổn phận sau:
- Phụng dưỡng cha mẹ: hết lòng cung kính, không làm cha mẹ buồn khổ, những lúc cha mẹ cô đơn,bệnh tật phải cung phụng ăn uống thuốc thang, nơi nghỉ ngơi, trang phục,…
- Làm việc thay thế cho cha mẹ: Phải gánh vác tất cả những việc gì mà trước đây cha mẹ đã vì ta mà gánh chịu. Đã là người con trưởng thành thì cần phải làm thay để cha mẹ có thời gian thụ hưởng những ngày tháng nhàn rỗi cuối đời.
- Gìn giữ gia phong tốt đẹp: Gìn giữ gia phong đạo đức tốt đẹp, phải phát huy thêm những truyền thống tốt đẹp của gia tộc.
- Bảo quản tốt tài sản thừa tự: Bổn phận làm con cần phải bảo quản tốt tài sản của cha mẹ, làm cho chúng sinh sôi nảy nở. Vì tài sản đó rất đặc biệt, do chính máu, mồ hôi, nước mắt của cha mẹ đã tạo ra.
- Tạo phước hồi hướng khi cha mẹ đã quá vãng: Phải tạo thật nhiều công đức để hồi hướng phần công đức đó đến cha mẹ, vì nếu như họ đã quá cố không may tái sanh vào cõi khổ, theo phước mà người con đã hồi hướng, họ sẽ mau thoát ra cõi khổ để tái sanh cõi lành.
Theo quan niệm của người Khmer Nam Bộ thì báo hiếu cha mẹ không phải chỉ dành cho người đã quá cố, mà còn dành cả cho những người vẫn còn đang sống. Mỗi người con cần hoàn thành 5 bổn phận trên thì mới xứng đáng, mới hoàn thành đạo nghĩa với đấng sinh thành.
Hành xử báo hiếu của người con đối với những cha mẹ, ông bà
Trước những ngày diễn ra lễ Cúng cơm mới (Chol Chnam Thmay), tất cả những người con trong gia đình dù xa hay gần cũng đều phải tập trung về nhà cha mẹ, dọn dẹp nhà cửa, sắm sửa vật dụng,lễ vật để cha mẹ đi cúng chùa. Đêm trước ngày lễ, con cháu cần chuẩn bị một mâm cơm mang ý nghĩa cúng dường cha mẹ, người con trưởng (thường là con trai) sẽ đại diện cho các thành viên còn lại trong gia đình tạ lễ với cha mẹ, xin đấng sinh thành bỏ qua những lỗi lầm, thiếu sót trong năm qua và cầu mong cho cha mẹ được sức khỏe, sống lâu để hưởng phước cháu con.
Tromg chiều ngày thứ hai, con cháu và cha mẹ cùng thực hiện nghi lễ đắp núi cát để cầu chúc cha mẹ nhận được nhiều phúc báu, cầu cho mọi tội lỗi của cha mẹ và cháu con được tiêu trừ trong năm cũ chào đón năm mới.
Ngày thứ 3 là nghi thức tắm báo hiếu tại nhà cho cha mẹ. trước khi nghi thức này diễn ra, con cháu sẽ trải một tấm chiếu hoa ra giữa nhà, mời cha mẹ ngồi lên đó. Các thành viên trong gia đình sẽ ngồi quây quần bên cha mẹ và lần lượt nhận lỗi đã gây ra, cầu mong cha mẹ tha thứ và hứa sẽ sửa đổi trong năm mới. Sau đó, con cháu sẽ chuẩn bị ghế ngồi và nước sach được ướp hương hoa đặt ngay trước sân nhà (trong nước có pha một chút nước để tắm cho tượng Phật để tiếp nhận những phước lành từ Ngưởi). Sau đó, họ mời cha mẹ mình ngồi lên ghế và tự tay múc nước tắm cho cha mẹ để thể hiện lòng biết ơn đối với đấng sinh thành.
Dâng cơm cho các nhà sư
Đây là cách báo hiếu của những người con có cha mẹ đã quá vãng. Thông qua các nhà sư họ dang cơm cho cha mẹ để hoàn thành lễ báo hiếu. Và dịp duy nhất trong năm để những người con này có thể báo hiếu cha mẹ mình là ngày lễ Sen Dolta (vào những ngày cuối tháng 9 hàng năm).
Đây là dịp cũng kỵ duy nhất cho người đã khuất trong năm. Trong cả 3 ngày lễ ấy, mọi hoạt động sẽ tập trung vào việc cầu siêu, đền ơn, đáp nghĩa đối với những người quá cố với nhiều thức ăn, mời các vị sư đến thực hiện nghi thức rước hồn ông bà, cha mẹ về nhà để được phụng dưỡng…
Ngày cuối cùng, họ thực hiện nghi thức thắp nhang và thả thuyền để tiễn vong lonh cha mẹ, ông bà về cõi vĩnh hằng. Bên cạnh đó các ngày 8, 15, 23, 30 âm lịch, người Khmer còn mang cơm lên chùa Khmer dâng cho các nhà sư, thông qua các nhà sư họ thể hiện lòng thành kính đối với cha mẹ đã khuất và hoàn thành bổn phận của tín đồ đối với các chức sắc tôn giáo.
Tu trước lưa
Theo truyền thống của người Khmer, khi cha mẹ khuất núi trong gia đình sẽ chọn ra một người con trai để tu trước lửa, Nghi thức này được thự hiện ngay sau các nghi lễ tang ma kết thúc và thực hiện ngay tại nơi thiêu người quá cố. Người chưa lập gia đình sẽ được chọn, các nhà sư sẽ xuống tóc và thay đổi y phục cho người đi tu này. Sau đó tùy vào thời gian có thể của người đi tu mà họ có thể lên chánh điện thực hiện tuyên thệ và nghe giảng điều răn. Có người có thể tu lửa trong vòng 24h, nhưng cũng có người có thể tu 7 ngày hoặc thậm chí 3 tháng. Việc đi tu này nhằm giúp gột rửa, hóa giải tội lỗi của người đã khuất để đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục.
Người Khmer rất coi trọng việc báo hiếu cha mẹ. Bởi nó là một truyền thống văn hóa, là giá trị tinh thần, giá trị đạo đức nhân văn,… và sẽ luôn luôn được họ gìn giữ, lưu truyền qua các thế hệ.
